Barmhartigheid

Barmhartigheid betekent dat de Heere Zich ontfermt over zondaars. Het Evangelie roept ons op om barmhartig te zijn, zoals ook God barmhartig is.

Bekijk de video met uitleg over het kernwoord

God kwam naar ons toe

Er was eens een rabbi (een Joodse leraar) die elke avond voor de sabbat verdween. Het maakte de mensen nieuwsgierig. Ze dachten: hij heeft vast een geheime ontmoeting met God. Dus werd er een spion achter de rabbi aangestuurd.

Weet je wat die spion ontdekte? De rabbi vermomde zich als boer en ging een verlamde vrouw helpen. Hij maakte haar huisje schoon en zorgde voor het eten. Toen de spion terugkwam, vroegen de anderen hem: “En? Wat heb je gezien? Steeg de rabbi op naar de hemel?” “Nee”, zei de man, “hij ging nog hoger.”

Dit verhaal laat iets zien van wat barmhartigheid betekent. Het betekent: je ontfermen, je toebuigen naar iemand die in moeilijkheden zit. Dat is precies wat de Heere Jezus deed. Hij kwam van de hemel naar de aarde om zondaren te redden. Hij werd een dienstknecht en stierf zelfs aan het kruis. “Daarom heeft God Hem ook bovenmate verhoogd en heeft Hem een Naam geschonken boven alle naam” (Filippenzen 2:9).

Wij kunnen niet naar God opklimmen, maar Hij kwam naar ons toe. De Goede Herder kwam naar de aarde om het verlorene te zoeken.

Het Hebreeuwse woord voor barmhartigheid is ‘rachamiem’. Dat komt van ‘rèchèm’, het Hebreeuwse woord voor baarmoeder. Het woord wijst op veiligheid, bescherming en tederheid. Het gaat over de liefde moeder voor haar kleine kind (Jesaja 49:15) en de tederheid van een vader voor zijn zoon (Psalm 103:13). Barmhartigheid is Gods liefde die beweegt, waardoor Hij zich uitstrekt naar wie hulp nodig heeft. Hij hoorde de noodkreet van de Israëlieten die als slaven in Egypte werkten (Exodus 2:25). De Heere Jezus was met ‘ontferming bewogen’ over de mensen die dwaalden zonder herder (Mattheus 9:36).

Barmhartigheid is niet zomaar een ‘kenmerk’ van God. Het raakt Zijn diepste wezen, Zijn hart. Hij is ‘barmhartig en genadig, lankmoedig en groot van weldadigheid en waarheid’ (Exodus 34:6). Het is door Gods barmhartigheid dat er vergeving mogelijk is. Vandaar dat koning David bad in Psalm 51: “Wees mij genadig, o God, overeenkomstig Uw goedertierenheid.”
Het kruisoffer van de Heere Jezus maakt duidelijk dat God barmhartig en tegelijk rechtvaardig is. Omdat God heilig is, moet de zonde gestraft worden. Omdat Hij barmhartig is, droeg Hijzelf de straf in Christus.
De Bijbel roept ons op om barmhartig te zijn; om te zorgen voor wie honger heeft, wie arm is, voor wie geen vader en moeder meer heeft. “Wees dan barmhartig, zoals ook uw Vader barmhartig is”, zegt de Heere Jezus in Lukas 6 vers 36. Door naar God te ‘kijken’ (2 Korinthe 3:18) ga je op Hem lijken en wordt ook je eigen hart gevuld met barmhartigheid en liefde voor mensen in nood.

Bijbelteksten

Toen de HEERE bij hem voorbijkwam, riep Hij: HEERE, HEERE, God, barmhartig en genadig, geduldig en rijk aan goedertierenheid en trouw.
Exodus 34:6
Toen Hij de menigte zag, was Hij innerlijk met ontferming bewogen over hen, omdat zij vermoeid en verstrooid waren, zoals schapen die geen herder hebben.
Mattheüs 9:36
Barmhartig en genadig is de HEERE, geduldig en rijk aan goedertierenheid.
Pssalm 103:8
Ik roep u er dan toe op, broeders, door de ontfermingen van God, om uw lichamen aan God te wijden als een levend offer, heilig en voor God welbehaaglijk: dat is uw redelijke godsdienst.
Romeinen 12:1

Belijdenisgeschriften

In de Heidelberger Catechismus wordt bij vraag en antwoord 11 uitgelegd dat God barmhartig en tegelijk rechtvaardig is. Omdat Hij rechtvaardig is, moet Hij de zondaar straffen met een eeuwige straf. Maar in Zijn barmhartigheid heeft Hij voorzien in een Verlosser en Middelaar: de Heere Jezus Christus, Die ons gegeven is om volledig bevrijd en verlost te worden (vraag en antwoord 18).

Ook in de Nederlandse Geloofsbelijdenis wordt beleden dat God volkomen barmhartig én rechtvaardig is (artikel 20). Daarom heeft Hij Jezus Christus gezonden. Hij heeft onze straf gedragen, die wij vanwege onze zonden hebben verdiend. Door Christus’ offer kan de HEERE Zijn goedheid en barmhartigheid over Zijn kinderen uitstorten, hoewel zij het eigenlijk verdienen om vervloekt en verdoemd te worden. De Dordtse Leerregels maken duidelijk dat het door Gods barmhartigheid is dat Hij zondaren uitkiest om zalig en gered te worden. Dat komt niet omdat sommige mensen beter zijn dan anderen, maar alleen door Gods ontferming. Hierover kun je bijvoorbeeld lezen in hoofdstuk 1 artikel 6 en 7 van de Dordtse Leerregels.

25 Als u kinderen en kleinkinderen verwekt zult hebben en in het land oud geworden zult zijn en verderfelijk zult handelen, als u een beeld zult maken, de afbeelding van enig ding, en doen wat slecht is in de ogen van de HEERE, uw God, om Hem tot toorn te verwekken, 26 dan roep ik heden de hemel en de aarde tot getuige tegen u, dat u zeker al snel zult verdwijnen uit het land waarvoor u de Jordaan oversteekt om het in bezit te nemen. U zult uw dagen daarin niet verlengen, maar zeker weggevaagd worden. 27 De HEERE zal u dan overal verspreiden onder de volken. U zult met slechts weinig mensen overblijven onder de heidenen naar wie de HEERE u voeren zal. 28 Daar zult u goden dienen die het maaksel van mensenhanden zijn, hout en steen, en die niet zien, niet horen, niet eten en niet ruiken kunnen. 29 Dan zult u daar de HEERE, uw God, zoeken en u zult Hem vinden, als u Hem met heel uw hart en met heel uw ziel zoekt. 30 Wanneer u in benauwdheid zult zijn en al deze dingen u getroffen hebben, in later tijd, dan zult u terugkeren naar de HEERE, uw God, en Zijn stem gehoorzamen. 31 Want de HEERE, uw God, is een barmhartig God; Hij zal u niet loslaten, en u niet te gronde richten; Hij zal het verbond met uw vaderen, dat Hij onder ede met hen gesloten heeft, niet vergeten. 32 Vraag immers toch naar de vorige dagen, die vóór u geweest zijn, vanaf de dag dat God de mens op de aarde geschapen heeft, van het ene einde van de hemel tot het andere einde van de hemel, of zoiets indrukwekkends ooit gebeurd is, of dat zoiets ooit gehoord is: 33 Heeft ooit een volk de stem van God horen spreken vanuit het midden van het vuur, zoals ú gehoord hebt, en daarbij het leven behouden? 34 Of heeft God ooit getracht om voor Zich een volk uit het midden van een ander volk weg te halen, met beproevingen, met tekenen, met wonderen en met strijd, met sterke hand, met uitgestrekte arm en met grote ontzagwekkende daden, zoals de HEERE, uw God, dat alles met u in Egypte voor uw ogen gedaan heeft? 35 Aan ú is dat getoond, opdat u zou weten dat de HEERE God is, niemand anders dan Hij alleen!

Omdat God barmhartig is, sloot Hij een verbond met Israël (vers 32-35). Het verbond is ook de reden waarom God barmhartig blijft (31). Ondanks de zonden van het volk (vers 25-28). Hoe blijkt Gods barmhartigheid in jouw leven?

10 Het hart van David bonsde in hem, nadat hij het volk geteld had. En David zei tegen de HEERE: Ik heb zwaar gezondigd in wat ik gedaan heb. Maar nu, HEERE, neem de ongerechtigheid van Uw dienaar toch weg, want ik heb heel dwaas gehandeld. 11 Toen David 's morgens opstond, kwam het woord van de HEERE tot de profeet Gad, de ziener van David: 12 Ga op weg en spreek tot David: Zo zegt de HEERE: Drie dingen leg Ik u voor; kies er voor u één van uit, dan zal Ik dat bij u doen. 13 Zo kwam Gad bij David. Hij maakte hem dit bekend en zei tegen hem: Zal er zeven jaar hongersnood over u komen in uw land? Of wilt u drie maanden vluchten voor uw vijanden, terwijl die u achtervolgen? Of zal er drie dagen pest in uw land zijn? Welnu, overweeg dit en zie wat voor antwoord ik Hem Die mij gezonden heeft, moet brengen. 14 Toen zei David tegen Gad: Het benauwt mij zeer. Laten wij toch in de hand van de HEERE vallen, want Zijn barmhartigheid is groot. Laat mij echter niet in de hand van mensen vallen.

Dat God barmhartig is, betekent niet dat Hij niet straft. Maar ook als Hij straft is God barmhartig (en dus niet onbarmhartig). Zijn er zaken in jouw leven waar jij Gods straf voor verdiend hebt?

1 In het tweede regeringsjaar van Nebukadnezar had Nebukadnezar dromen. Daardoor werd zijn geest verontrust en was het met zijn slaap gedaan. 2 Toen zei de koning dat men de magiërs, de bezweerders, de tovenaars en de Chaldeeën moest roepen om de koning zijn dromen bekend te maken. Zij nu kwamen en gingen vóór de koning staan. 3 De koning zei tegen hen: Ik heb een droom gehad, en mijn geest is zo verontrust dat ik die droom wil weten. 4 Toen spraken de Chaldeeën tot de koning, in het Aramees: O koning, leef in eeuwigheid! Vertel uw dienaren de droom, dan zullen wij de uitleg ervan te kennen geven. 5 De koning antwoordde en zei tegen de Chaldeeën: De zaak staat wat mij betreft vast. Als u mij de droom en de uitleg ervan niet laat weten, zult u in stukken worden gehouwen, en zullen uw huizen tot een mesthoop worden gemaakt. 6 Maar als u de droom en de uitleg ervan wel te kennen geeft, zult u geschenken, een beloning en bijzondere eer van mij ontvangen. Daarom, geef mij de droom en de uitleg ervan te kennen. 16 Toen trad Daniël binnen en verzocht de koning of hij hem een bepaalde tijd wilde gunnen om aan de koning de uitleg te kennen te geven. 17 Daarop vertrok Daniël naar zijn huis en liet hij de zaak aan zijn vrienden Hananja, Misaël en Azarja weten, 18 opdat zij het aangezicht van de God van de hemel zouden zoeken om barmhartigheid te verkrijgen met betrekking tot deze verborgenheid, zodat men Daniël en zijn vrienden niet met de rest van de wijzen van Babel zou doen omkomen.

Daniël en zijn vrienden zijn in levensgevaar! Op barmhartigheid van koning Nebukadnezar hoeven ze niet te rekenen (vers 5)… Alleen Gods barmhartigheid kan hen redden (vers 18). Van wie en op welke manier verwacht jij barmhartigheid?

1 Toen Jezus de menigte zag, ging Hij de berg op, en nadat Hij was gaan zitten, kwamen Zijn discipelen bij Hem. 2 En Hij opende Zijn mond en onderwees hen. Hij zei: 3 Zalig zijn de armen van geest, want van hen is het Koninkrijk der hemelen. 4 Zalig zijn zij die treuren, want zij zullen vertroost worden. 5 Zalig zijn de zachtmoedigen, want zij zullen de aarde beërven. 6 Zalig zijn zij die hongeren en dorsten naar de gerechtigheid, want zij zullen verzadigd worden. 7 Zalig zijn de barmhartigen, want aan hen zal barmhartigheid bewezen worden. 8 Zalig zijn de reinen van hart, want zij zullen God zien. 9 Zalig zijn de vredestichters, want zij zullen Gods kinderen genoemd worden. 10 Zalig zijn zij die vervolgd worden om de gerechtigheid, want van hen is het Koninkrijk der hemelen. 11 Zalig bent u als men u smaadt en vervolgt, en door te liegen allerlei kwaad tegen u spreekt, omwille van Mij. 12 Verblijd en verheug u, want uw loon is groot in de hemelen, want zo hebben ze de profeten vervolgd die er vóór u geweest zijn.

Barmhartigheid blijkt zowel een opdracht als een geschenk te zijn (vers 7). Wat komt eerst, denk jij? En waarom?

25 En zie, een wetgeleerde stond op om Hem te verzoeken, en zei: Meester, wat moet ik doen om het eeuwige leven te beërven? 26 En Hij zei tegen hem: Wat staat er in de Wet geschreven? Wat leest u daar? 27 Hij antwoordde en zei: U zult de Heere, uw God, liefhebben met heel uw hart, met heel uw ziel, met heel uw kracht en met heel uw verstand, en uw naaste als uzelf. 28 Hij zei tegen hem: U hebt juist geantwoord. Doe dat en u zult leven. 29 Maar hij wilde zichzelf rechtvaardigen en zei tegen Jezus: Wie is mijn naaste? 30 Jezus antwoordde en zei: Een man ging van Jeruzalem naar Jericho en viel in de handen van rovers, die hem de kleren uittrokken, hem daarbij slagen toedienden en hem bij hun vertrek halfdood lieten liggen. 31 Toevallig kwam er een priester langs diezelfde weg, en toen hij hem zag, ging hij aan de overkant voorbij. 32 Evenzo ging ook een Leviet, toen hij op die plek kwam en hem zag, aan de overkant voorbij. 33 Maar een Samaritaan die op reis was, kwam in zijn buurt, en toen hij hem zag, was hij met innerlijke ontferming bewogen. 34 En hij ging naar hem toe, verbond zijn wonden en goot er olie en wijn op. Hij tilde hem op zijn eigen rijdier, bracht hem naar een herberg en verzorgde hem. 35 En toen hij de volgende dag wegging, haalde hij twee penningen tevoorschijn, en hij gaf ze aan de waard en zei tegen hem: Zorg voor hem, en wat u verder aan kosten maakt, zal ik u geven als ik terugkom. 36 Wie van deze drie denkt u dat de naaste geweest is van hem die in handen van de rovers gevallen was? 37 En hij zei: Degene die hem barmhartigheid bewezen heeft. Jezus zei tegen hem: Ga heen en doet u evenzo.

Wanneer ben jij voor het laatst barmhartig geweest voor iemand?

35 En Jezus trok rond in al de steden en dorpen en gaf onderwijs in hun synagogen, en Hij predikte het Evangelie van het Koninkrijk en genas iedere ziekte en elke kwaal onder het volk. 36 Toen Hij de menigte zag, was Hij innerlijk met ontferming bewogen over hen, omdat zij vermoeid en verstrooid waren, zoals schapen die geen herder hebben. 37 Toen zei Hij tegen Zijn discipelen: De oogst is wel groot, maar er zijn weinig arbeiders. 38 Bid daarom tot de Heere van de oogst dat Hij arbeiders in Zijn oogst uitzendt.

Dit gedeelte laat zien dat de Heere Jezus barmhartig ís en in Zijn barmhartigheid wil laten delen. Ben jij bereid om over deze barmhartigheid te spreken met andere mensen?

4 Maar God, Die rijk is in barmhartigheid, heeft ons door Zijn grote liefde, waarmee Hij ons liefgehad heeft, 5 ook toen wij dood waren door de overtredingen, met Christus levend gemaakt – uit genade bent u zalig geworden – 6 en heeft ons met Hem opgewekt en met Hem in de hemelse gewesten gezet in Christus Jezus, 7 opdat Hij in de komende eeuwen de allesovertreffende rijkdom van Zijn genade zou bewijzen, door de goedertierenheid over ons in Christus Jezus. 8 Want uit genade bent u zalig geworden, door het geloof, en dat niet uit u, het is de gave van God; 9 niet uit werken, opdat niemand zou roemen.

Dit gedeelte is een lofzang op Gods barmhartigheid. Mag ook jij – uit genade – meezingen?

Vaderzorg C.H. Spurgeon e.a. Leverbaar

Meer informatie Meer info

De lofzang van Dordt Ds. C.G. Vreugdenhil Alleen tweedehands

Meer informatie Meer info

Geroepen tot barmhartigheid Tim Keller Leverbaar

Meer informatie Meer info

Heb je vijanden lief! Tim Conway

Het Evangelie in 6 minuten John Piper

De ware barmhartigheid Ds. M. van Kooten

Door de innerlijke barmhartigheid van onze God Ds. J. Westerink

Gods barmhartigheid, Gods rechtvaardigheid Ds. J.N. Zuijderduijn

Gods barmhartigheid en rechtvaardigheid bewezen in Christus Ds. A. de Lange

Barmhartigheid: van God en van mensen

“Als het woord ‘barmhartigheid’ wordt gebruikt in de Bijbel dan gaat het over God die barmhartig is naar mensen óf het gaat over de barmhartigheid tussen mensen onderling. Bij Gods barmhartigheid denken we vaak aan de vergeving van zonden, waarover talloze teksten in de Bijbel gaan. De opdracht om zelf barmhartig te zijn, klinkt voor ons misschien minder vertrouwd. Jezus spoort ons aan om barmhartig te zijn naar de mensen om ons heen in bijvoorbeeld Lukas 6:36-38.” (Bron: Micha Nederland)

Lees Lukas 6:36-38. Waarom worden we als mensen aangespoord om barmhartig te zijn (vers 36)?
Wat leer je uit de verzen 37-38?

De 7 werken van barmhartigheid

De 7 werken van barmhartigheid, onder andere gebaseerd op Mattheüs 25 vers 35-36, zijn:

1. Mensen die honger hebben eten geven
2. Mensen die dorst hebben drinken geven
3. Mensen die geen kleding hebben kleding geven
4. De vreemdelingen opvangen
5. De zieken bezoeken
6. De gevangenen bezoeken
7. De doden begraven

Op welke manier kun jij de komende week één of meerdere van deze punten in de praktijk brengen?

De barmhartige Samaritaan

In Lukas 10:25-37 staat de gelijkenis over de barmhartige Samaritaan. Lees deze gelijkenis door.

Is er iemand in jouw omgeving die jouw barmhartigheid nodig heeft. Zo ja, wie?
Is er iemand in je omgeving die je niet zo graag mag? Hoe zou je er juist voor die persoon kunnen zijn?
De Samaritaan deed wat in zijn vermogen lag om een gewonde man te helpen. Op welke manier kun jíj barmhartig zijn voor je naaste? Hoe doe je dat voor iemand dichtbij? En hoe voor de naaste ver weg?
De Heere Jezus heeft op een ultieme manier gedaan wat de barmhartige Samaritaan in de gelijkenis doet. Heb jij persoonlijk Zijn barmhartigheid ervaren? Op welke manier kan Gods barmhartigheid jou in beweging zetten?

Barmhartigheid

Bekijk de video met uitleg over het kernwoord

God kwam naar ons toe

Bijbelteksten

Belijdenisgeschriften

Barmhartigheid: van God en van mensen

De 7 werken van barmhartigheid

De barmhartige Samaritaan

Gerelateerde kernwoorden

Eenmalige gift

Steun ABC